Na dwóch dwujęzycznych elektronicznych panelach dotykowych na przystanku U Matěje odwiedzający mogą dowiedzieć się więcej o historii i współczesności Osady Baba i innych funkcjonalistycznych kompleksów mieszkalnych w Europie, które zostały wybudowane w latach 1927-1932 w ramach projektu Werkbund. Na panelach można przeglądać zawartość strony baba1932.com, gdzie znajdują się wszystkie interesujące informacje o tych wyjątkowych osiedlach. 

„W dziedzinie ochrony dziedzictwa europejskiego chodzi o ważny projekt pomyślnej współpracy z zagranicznymi miastami, która prowadziła do uzyskania najwyższego wyróżnienia dla zabytków. Dzięki inicjatywie Wydziału Ochrony Zabytków w stosunkowo krótkim czasie nie tylko wyeliminowała wcześniejsze braki w zakresie prezentacji osiedla Baba i wreszcie dotrzymuje kroku liderom projektu osiedli Werkbundu, Wiedniowi i Stuttgartowi, ale stała się też inspiracją dla innych wyróżnionych obiektów do realizacji działań wynikających z wyróżnienia EHL na zaawansowanym poziomie technologicznym. Dzięki efektywnej współpracy między Wydziałem Ochrony Zabytków Magistratu Miasta Stołecznego Pragi z Technologiami Praha, Baba może teraz pochwalić się nowoczesnymi dotykowymi panelami informacyjnymi dla odwiedzających to wyjątkowe miejsce”, mówi prezydent Bohuslav Svoboda.

Prestiżowe wyróżnienie European Heritage Label czyli Znak Dziedzictwa Europejskiego zdobyło osiedle Osada Baba w 2020 roku. To międzynarodowe wyróżnienie jest przyznawane przez Komisję Europejską zabytkom, budynkom, muzeom, archiwom, dokumentom lub wydarzeniom, które są uważane za kamienie milowe w formowaniu dzisiejszej Europy. Wraz z Osadą Baba wyróżnienie uzyskało pięć innych funkcjonalistycznych kompleksów mieszkalnych Werkbundu w Europie z lat 1927-1932, zlokalizowanych w Stuttgarcie, Brnie, Wrocławiu, Wiedniu i Zurychu. Część harmonogramu działań związanych z udzieleniem wyróżnienia EHL obejmowała umieszczenie oznaczenia obiektu i zapewnienie dostępnych informacji dla odwiedzających te wyjątkowe miejsca.

W oparciu o inicjatywę Wydziału Ochrony Zabytków Miasta Stołecznego Pragi powstała wspomniana strona internetowa oraz aplikacja mobilna dla odwiedzających osiedle Baba. We współpracy z Technologiami Miasta Stołecznego Pragi udała się pierwsza realizacja systemu informacyjnego bezpośrednio w wyróżnionej lokalizacji. Tomáš Novotný, wiceprezesa zarządu THMP uważa, że jest to wyjątkowa modyfikacja wyświetlacza do dotykowej obsługi w ramach przebiegającej cyfryzacji miejskich wiat przystankowych.

Instalując dotykowe panele informacyjne na nowych przystankach komunikacji miejskiej, które służą wyłącznie do informowania społeczeństwa, Praga spełniła jedno ze stosunkowo wymagających działań zaplanowanych na 2023 rok. Na panelach można też obejrzeć prezentację wideo opracowaną przez studentów Wydziału Wzornictwa i Sztuki Ladislava Sutnara Uniwersytetu Zachodnioczeskiego w Pilźnie.

„Wydziałowi Ochrony Zabytków Magistratu Miasta Stołecznego Pragi udało się najlepiej z wyróżnionych lokalizacji zrealizować kluczowe działanie harmonogramu prac, którym jest współpraca ze szkołami. W koncepcyjny i twórczy sposób „studenci dla studentów” podchodzi do zadania dotarcia do młodego pokolenia i zaprezentowania mu Osady Baba w kontekście kulturowym i społecznym czasu jej powstania. Społeczeństwo ma okazję zapoznać się z wynikiem tej współpracy właśnie panelom informacyjnym, na których jest zamieszczona prezentacja wideo studentów Wydziału Wzornictwa i Sztuki noszącego imię czołowego czeskiego międzywojennego grafika Ladislava Sutnara, który był również inwestorem jednej z kultowych willi Osady Baba” – mówi Jiří Pospíšil, wiceprezydent ds. kultury, turystyki, ochrony zabytków, wystawiennictwa i opieki nad zwierzętami. 

Realizacja paneli informacyjnych jednocześnie symbolicznie otwiera drogę do kolejnych etapów planowanej adaptacji przestrzeni publicznych na danym terytorium zgodnie ze zwycięskim projektem studia ARCHUM, które we współpracy z Instytutem Planowania i Rozwoju Miasta Stołecznego Pragi opracowało studium koncepcyjne rewitalizacji, kultywacji i odnowy infrastruktury strefy zabytkowej Baba.

Dzięki projektowi Baba1932 powstanie tu wysokiej jakości przestrzeń publiczna oraz zaplecze dla odwiedzających, którzy dzięki panelom informacyjnym na przystankach będą mieli możliwość uzyskania wszelkich informacji o obiektach sieci Werkbund w Europie. Rozwijana będzie również współpraca ze szkołami, w ramach której obecnie powstaje pakiet działań Baba1932 dla uczniów szkół podstawowych i średnich, który opracowuje zespół nauczycieli i uczniów Praskiego Gimnazjum Humanistycznego.

W ten sposób stolica pokazuje swoim mieszkańcom, że jej priorytetem jest nie tylko pielęgnacja praskiego rezerwatu zabytków i ochrona zabytkowego centrum, ale że poświęca uwagę również promocji i rozwojowi unikalnego, cennego architektonicznie obszaru i strefy zabytkowej znajdującej się w szerszej okolicy przeciążonej centralnej części miasta. Jest to właściwy kierunek, w którym zamierza z powodzeniem podążać.

Tekst jest w wersji czeskiej i angielskiej.

Pełny tekst jest na: https://www.cot.cz/wp-content/uploads/2023/03/LEO_0124_CZ_EN.pdf

Prezentacja osiedla Baba przez przedstawicielki Wydziału Ochrony Zabytków Magistratu Miasta Stołecznego Pragi była bardzo progresywna pod względem realizacji i wdrażania konkretnych działań wynikających nie tylko z harmonogramu działań po udzieleniu EHL (powstający pakiet działań Baba1932 dla uczniów szkół podstawowych i średnich), ale także z celów studium koncepcyjnego dotyczącego rewitalizacji Baby, gdzie sukcesem będzie uruchomienie na początku stycznia 2024 roku dwóch interaktywnych paneli informacyjnych na nowych przystankach komunikacji miejskiej z treściami informacyjnymi strony internetowej Baba1932 i prezentacją wideo uczniów zachodnioczeskiej Sutnarki.  Praga jest też jednoznacznie najdalej ze wszystkich lokalizacji we współpracy z młodym pokoleniem, które aktywnie uczestniczy w realizacji działań Baba1932 w ramach współpracy ze szkołami. Konkretnym, udanym wynikiem jest wspomniana wcześniej prezentacja wideo Baba1932 przygotowana przez studentów Wydziału Designu Jaroslava Sutnara Uniwersytetu Zachodnioczeskiego w Pilznie. Przedstawiciele wiedeńskiego osiedla Lainz szeroko dyskutowali na temat nowego systemu ogrzewania dla czterech budynków mieszkalnych, dochodząc do wniosku, że idealną opcją, nie tylko z energetycznego punktu widzenia, ale także z punktu widzenia ochrony zabytków, jest wybór gruntowej pompy ciepła. Wywołało to debatę na temat wykorzystania źródeł energii w UE, a na zakończenie poruszono temat następnego spotkania w 2024 r.: temat możliwości energetycznych i alternatywnych źródeł ogrzewania i ocieplenia na osiedlach Werkbund.

Następne spotkanie sieci menedżerów osiedli Werkbund powinno odbyć się następująco: 2024 Zurych, 2025 Praga, 2026 Wrocław, 2027 Stuttgart – zostanie jeszcze uściślone.

Wystawa jest najobszerniejszą retrospektywą architektury w naszym kraju od ponad pół wieku. Odbywa się z okazji 30. rocznicy powstania niepodległej Republiki Czeskiej i Słowackiej. Na powierzchni ponad 2000 metrów kwadratowych zaprezentowanych zostanie ponad 500 najważniejszych dzieł architektonicznych autorstwa setek architektów działających od końca XIX wieku do współczesności, zarówno w Republice Czeskiej, jak i Słowackiej.

Na spotkaniu uzgodniono następujące kroki sieci osiedli Werkbund w oparciu o wymagania
związane udzielania wyróżnienia EHL:
· wspólna ulotka informacyjna we wszystkich językach sieci (niemieckim, polskim, czeskim, a także angielskim)
· stworzenie wspólnego logo sieci w ramach szkoły letniej w Wiedniu we współpracy z uczelniami
artystycznymi w miejscach osiedli Werkbund (2023)
· harmonogram regularnych corocznych spotkań poświęconych konkretnej problematyce
zarządzania osiedlami (np. odnowa przestrzeni publicznych, wymogi konserwatorskie dotyczące renowacji
budynków, itp.), tj. 2023 Brno, 2024 Zurych, 2025 Praga, 2026 Wrocław, 2027 Stuttgart
· wzajemne połączenie stron internetowych poszczególnych osiedli między sobą i stroną internetową EHL

Uczestnicy zostali zaproszeni na kolejne spotkanie sieci osiedli Werkbund, które odbędzie się w Brnie jesienią 2023 roku.

Obserwujcie nas na: www.baba1932.com/aktuality, gdzie dowiecie się wszystkich szczegółów.

Kompletne informacje dotyczące studium koncepcyjnego są dostępne na https://www.iprpraha.cz/sidlistebaba.

Wystawa „Architektura czeska od secesji do dnia dzisiejszego“ jest największą wystawą czeskiej architektury w naszym kraju za ostatnie 20 lat. Odbywa się dla uczczenia 150 rocznicy urodzin architekta Jana Kotěry (*18.12.1871), który jest uważany za czołową osobistość nowoczesnej architektury czeskiej, a od której to wywodzi się rozwojowa linia krajowej twórczości budowlanej od secesji aż po teraźniejszość. Na powierzchni ponad 2000 metrów kwadratowych Ujeżdżalni na Zamku Praskim prezentowanych jest ponad 500 najważniejszych dzieł architektonicznych, których autorami jest prawie 300 architektów działających na naszym terenie od końca XIX wieku do dzisiaj.

Aktualnie dane z analizy będą nadal przetwarzane, a projektanci wprowadzą je do swoich projektów. Zakłada się, że we wrześniu odbędzie się omówienie projektu roboczego na otwartym spotkaniu z mieszkańcami osiedla. 

Za pomocą poniższego linku mogą Państwo pobrać analizę pierwszego badania ankietowego przeprowadzonego na osiedlu Baba https://www.iprpraha.cz/sidlistebaba. Jej częścią są również linki do internetowej aplikacji mapowej, którą mogą Państwo wprowadzić na swoje strony jako „iframe“ – zawierają one podstawowe dane z kwestionariusza. 

Aktualnie dane z analizy będą nadal przetwarzane, a projektanci wprowadzą je do swoich projektów. Zakłada się, że we wrześniu odbędzie się omówienie projektu roboczego na otwartym spotkaniu z mieszkańcami osiedla. 

Można ją wypełniać w dniach 17 – 28 marca.

Jak mogą się Państwo włączyć w projekt przemiany osiedla Baba?

Zapraszamy Państwa do wypełnienia ankiety związanej z przekształceniami przestrzeni publicznej na praskiej Babie. Instytut Planowania i Rozwoju Miasta Stołecznego Pragi we współpracy z firmą Archum architekti s.r.o. przygotowuje studium koncepcyjne przekształcenia przestrzeni publicznej. Wyniki ankiety posłużą jako jeden z materiałów do przygotowania roboczego projektu przekształcenia przedmiotowego obszaru oraz projektów dotyczących innych miejsc.

Wyniki ankiety zostaną przesłane Państwu w drugiej połowie kwietnia 2020 r. na podany adres e-mail, będą też dostępne na https://www.iprpraha.cz/sidlistebaba

W imieniu zespołu projektowego do udzielenia odpowiedzi na dodatkowe pytania jest przygotowany

Lukáš Hanus

koordynator partycypacji

Na stronie internetowej IPR Praha znajduje się nagranie całego webinarium. Będziemy tu również publikować wszystkie pozostałe informacje i materiały.

We wtorek 9 lutego 2021 r. odbyło się pierwsze webinarium informacyjne dotyczące zaangażowania społeczeństwa w projekt rewitalizacji przestrzeni publicznej na osiedlu Baba. Instytut Planowania i Rozwoju Miasta Stołecznego Pragi połączył planowane i konieczne przebudowy sieci inżynieryjnych w tej części miasta z kompleksową odnową elementów przestrzeni publicznej, lokalną dostępnością i stworzeniem infrastruktury dla ewentualnej turystyki. Spotkanie zostało przygotowane dla miejscowej społeczności, aby mogła zapoznać się z zespołem projektowym i osobami zarządzającymi tym projektem oraz zadawać pytania. Zaangażowanie społeczne w planowanie przestrzenne, nazywane też partycypacją, dotyczy w takim samym stopniu komunikacji i dyskusji, jak i samego planowania. Po wstępnych prezentacjach wideo inż. arch. Martina Špičáka z IPR Praga, mgr Simony Vladíkovej z OPP MHMP i inż. arch. Šimona Vojtíka z pracowni architektonicznej Archum Architekti odbyły się dwie rundy dyskusji z widzami.

Celem webinarium było wyjaśnienie, co może przynieść studium koncepcyjne i jak ważne jest zaangażowanie lokalnej społeczności w proces jego tworzenia. Pewne jest, że studium koncepcyjne nie rozwiąże wszystkich problemów obszaru, o których uczestnicy spotkania szczegółowo nas poinformowali. Miasto jest złożonym organizmem, w którym o elementy przestrzeni publicznej dba wielu różnych zarządców, takich jak władze dzielnicy, magistrat i podległe mu jednostki usługowe. Studium jest jednak drogą do stworzenia bardziej przyjaznej, komfortowej i umożliwiającej godne życie przestrzeni publicznej, która dopełnia charakter zabytku kultury. Na kolejnym poziomie partycypacja może pomóc w spopularyzowaniu wielu innych zagadnień i pomóc w rozwiązywaniu pojawiających się problemów.

Partycypacja obywatelska w planowaniu przestrzennym nie jest jeszcze powszechną częścią rozwoju miasta, chociaż sytuacja pod tym względem wyraźnie się poprawia. Określona nieufność uczestników co do możliwości studium i wykonalności zamierzeń, która była odczuwalna w trakcie dyskusji, jest zatem uzasadniona. Z punktu widzenia uczestników dyskusji okolica praskiego osiedla Baba boryka się z wieloma problemami i tylko niektóre z nich można rozwiązać w ramach studium. Udało się w pewnym zakresie osiągnąć porozumienie co do tego, że modyfikacja sieci ulic, zapewnienie lepszej dostępności obszaru, tworzenie nowych i zagospodarowanie istniejących miejsc do odwiedzania, wraz z dyskretną obsługą odwiedzających, może być korzystne dla całego obszaru, a przede wszystkim dla jego mieszkańców.

W najbliższych miesiącach będziemy starali się razem z społecznością zrozumieć problemy, rozpoznać wartości i okazje do rozwoju przestrzeni publicznej, abyśmy mogli zaproponować najlepsze możliwe rozwiązania. Bezpośrednio w dyskusji pojawiło się pytanie, czy powstające studium będzie przedmiotem jakiegoś lokalnego referendum lub innej formy głosowania. Zespół realizatorów studium koncepcyjnego starał się wyjaśnić, że systematyczna partycypacja społeczna w procesie wieloetapowego uzgadniania daje więcej niż samo referendum dotyczące merytorycznego rozwiązania. Proces partycypacji zapewnia społeczeństwu nie tylko możliwość wyrażenia jego potrzeb, ale również zrozumiałe wyjaśnienie, w jaki sposób architekci, urbaniści, podmioty odpowiedzialne za gospodarkę wodną i politycy uwzględnili te potrzeby w studium. Opinia publiczna będzie mogła wpływać zarówno na proponowane zmiany, jak i wypowiadać się na temat wersji roboczej projektu. Partycypacja nie polega na głosowaniu nad najmniej akceptowalną propozycją, ale na zrozumieniu potrzeb społeczeństwa i przekuciu tego zrozumienia w propozycje konkretnych działań. 

Kolejnym powiązanym krokiem jest badanie ankietowe będące podstawą do zrozumienia podejścia lub postrzegania przez opinię publiczną obecnego stanu osiedla Baba. Odbędzie się na przełomie lutego i marca 2021 roku. Będzie zawierać mapy emocjonalne (zapis problemów, wartości i szans przestrzeni publicznej w formie map), pytania zamknięte sprawdzające wcześniej zidentyfikowane problemy, ale przede wszystkim pytania otwarte, gdzie zainteresowani będą mieli wystarczająco dużo miejsca na szczegółowe wyjaśnienie swoich pomysłów. Mieszkańcy osiedla Baba znajdą link do internetowej ankiety w swoich skrzynkach pocztowych, reszta społeczeństwa na stronie internetowej dzielnicy Praga 6, na stronie internetowej IPR Praga, w sieciach społecznościowych i innych miejscach.

Suzanne Ragen

Dziwne jest pisanie wspomnień o domu, o którym niewiele się pamięta. Ale urodziłam się w nim i nagle go opuściłam kiedy miałam dwa lata. Nadal stoi on na wzgórzu królującym nad bajkową Pragą. Postrzegam go jako żywą część mojej przeszłości z powodu historii, jakie opowiadali mi moi rodzice, a także zachowanych przez nich zdjęć. Istnieje nawet zdjęcie mojego ojca stojącego na jałowym wzgórzu i dumnie trzymającego łopatę, gotowego zrobić pierwszy krok na drodze do budowy nowego domu dla swojej rodziny. Będąc już dorosła, odwiedziłam ten dom kilka razy. Ostatnia wizyta miała miejsce latem 2007 roku, kiedy to Brooks i ja odwiedziliśmy go razem z naszymi dziewięcioma wnukami, trójką dzieci i ich małżonkami.

We wczesnych latach trzydziestych XX wieku mój ojciec był jednym z założycieli projektu budowlanego Werkbund w stylu Bauhaus o nazwie Baba. Nazwa pochodzi od starego czeskiego słowa reprezentującego miłość do babci, a wybrano ją w związku ze starożytnymi historycznymi i mitycznymi wspomnieniami, jakie otaczały wzgórze. Grupa mężczyzn zaangażowanych w projekt Baba składała się w większości z intelektualistów i biznesmenów, którzy uważali siebie za oświeconych przedstawicieli nowego, demokratycznego państwa czechosłowackiego. Mój ojciec opowiadał o wielkim entuzjazmie panującym wśród założycieli, a także o ożywionych dyskusjach prowadzonych przez niskie płoty ogrodowe.

Kubistyczna architektura wszystkich domów była wówczas bardzo nowoczesna i awangardowa. Praga słynęła z pastelowych barokowych, rokokowych i secesyjnych budynków, wyszukanego rzeźbiarstwa habsburskiego, okien i balkonów o przedziwnych kształtach oraz spiczastych dachów. Nasz dom miał jednak proste linie, płaski dach i ogromne szklane okna, a pokryty był gładkim, pomalowanym na biało betonem. Wnętrze również było minimalistyczne, z wbudowanymi szafkami i czystymi otwartymi przestrzeniami. Wszystkie domy dookoła niego cechowały się podobną geometryczną estetyką, ale miały odmienne rozmiary i plany pięter. Nie było dwóch podobnych, ponieważ zaprojektowali je różni architekci i zostały zbudowane dla konkretnych rodzin. Moi rodzice jako architektów zatrudnili Josefa Fuchsa i Otokara Fischela. Baba była jedynym osiedlem Werkbund w Europie, które było finansowane przez osoby prywatne. Składała się z domów jednorodzinnych z indywidualnym, ale harmonijnym krajobrazem.

Moi rodzice, Nadia i Frank Munk, wprowadzili się do świeżo ukończonego domu w 1933 roku. Mój brat Michael urodził się w 1934 roku. Ja urodziłam się trzy lata później, w roku 1937. W tych czasach ożywione dyskusje polityczne, prowadzone przez płoty ogrodów, przybrały ciemny i niespokojny ton. W Niemczech Hitler przygotowywał się do podboju Europy. W maju 1938 roku najechał i zaanektował Austrię, a 30 września tego samego roku Hitler, Mussolini, Chamberlain i Daladier spotkali się w Monachium, gdzie uzgodniono scedowanie jednej trzeciej Czechosłowacji Niemcom w ramach niesławnego Układu monachijskiego. Premier Chamberlain powrócił do wiwatującej Anglii, oświadczając, że właśnie zapewniono „pokój w naszych czasach”.

W kwietniu 1939 roku niemieckie czołgi wkroczyły do Pragi i pod górę do Zamku na Hradczanach, siedziby rządu czechosłowackiego. Tego dnia padał późny śnieg. Mój ojciec był jednym z wielu Czechów, którzy stali ze skrzyżowanymi rękami, niektórzy we łzach, obserwując w milczeniu mijające ich czołgi. Kierowca pierwszego z nich niewiarygodnie spytał o drogę, a mój ojciec później wspominał, że nikt z obecnych nie odpowiedział, udając, że nie słyszą lub nie rozumieją niemieckiego. (Dziwnym zrządzeniem losu, kiedy razem z Brooksem grzebaliśmy w starych magazynach LIFE w księgarni jakieś dziesięć lat temu, znaleźliśmy stare wydanie z kwietnia 1939 roku pokazujące właśnie to wydarzenie, które tak często opisywał mój ojciec.)

Dla moich rodziców stawało się coraz bardziej jasne, że będą musieli wyjechać z kraju, ponieważ mój ojciec był głęboko zaangażowany w działania czeskiego rządu. Poza tym był Żydem, co jednak nie było wówczas bezpośrednim powodem do zmartwień. Mój ojciec później wspominał: „Pewnego majowego dnia do mojego biura przyszedł nieznany mi mężczyzna. Po tym, jak dokładnie zamknął drzwi, pokazał mi legitymację członka byłej Czeskiej Służby Wywiadowczej. Byłem oszołomiony: minęły dwa miesiące od inwazji niemieckiej i identyfikowanie się w ten sposób nie wchodziło w rachubę. Mężczyzna powiedział do mnie: „Mam Ci pokazać tę oto karteczkę.” I pokazał mi rozkaz Gestapo, by aresztować wszystkich członków Komitetu Ekonomicznego Partii Socjalistycznej. Moje nazwisko było na samej górze, ponieważ byłem jego przewodniczącym. Potem wyszedł, ale mi nie trzeba było mówić nic więcej.”

Pośpiesznie poczyniono skomplikowane ustalenia z pomocą Czerwonego Krzyża i przyjaciółki-kwakierki, Beatrice Wellington, a także Instytutu Rockefellera w Nowym Jorku, którego mój ojciec był członkiem. Zarezerwowano dla nas czworo miejsca w Kindertrain, który przewoził dzieci żydowskie z Pragi przez Holandię do Anglii.

Nasz dom na wzgórzu Baba opuściliśmy 20 maja 1939 roku. Była sobota i moi rodzice powiedzieli kucharce i niani, że wyjeżdżamy na weekend. Mama powiedziała to samo swojej mamie i siostrom, nie wiedząc, czy kiedykolwiek jeszcze je zobaczy. Rodzice mieli ze sobą niewielkie walizki. Mój ojciec miał okrągłą, czarną skórzaną torbę z brązowym skórzanym wykończeniem i jego inicjałami FM. Nadal mam tę torbę. Michael i ja mogliśmy zabrać ze sobą po jednej zabawce. Ja wybrałam duże, zdobione jajko z drewna, w którym mieściło się wiele malutkich zabaweczek. Nadal mam to jajko, ale maleńkie zabawki już dawno przepadły.

Pojechaliśmy taksówką na dworzec kolejowy Woodrowa Wilsona i w zaledwie 30 minut nasz pociąg dotarł do granicy z Niemcami. Granicy pilnowały przerażające jednostki SS w czarnych mundurach z emblematem trupiej czaszki i kościami na czapkach. Nastąpił najbardziej niepokojący dla moich rodziców moment – szczegółowe sprawdzanie naszych dokumentów wyjazdowych. Mój ojciec później nazwał to najbardziej stresującym momentem w jego długim życiu. Ale mój ojciec wyświadczył kiedyś przysługę kierownikowi stacji, któremu udało się przyspieszyć cały proces, nalegając, by pociąg odjechał na czas. W tym momencie rozpoczęła się nasza długa podróż do Ameryki.

Moi rodzice już nigdy nie zobaczyli budowanego przez wiele lat domu na Babie, w którym pokładali tak wielkie nadzieje. Niedługo po naszym wyjeździe został on przejęty przez rodzinę niemieckiego oficera. Kiedy mój ojciec odwiedził Pragę w ramach pracy dla UNRRA po wojnie, zastał go pusty i przyozdobiony kilkoma dziurami po kulach w ścianach salonu. Nigdy nie dowiedzieliśmy się, skąd one się tam wzięły.

W latach siedemdziesiątych XX wieku odwiedziłam ten dom razem z Brooksem i moimi rodzicami. Przechadzaliśmy się po ulicach, słuchając opowieści rodziców o entuzjazmie, z jakim budowali ten dom, i ich udziale w pracach projektowych. Byli zdumieni, jak bardzo wyrosły drzewa i zarosły ogrody. Ich zdaniem domy wyglądały mniej więcej tak samo, jak w dniu ich wyjazdu. Opowiedzieli nam o swoich sąsiadach, spośród których wielu jeszcze żyło. Myśleli, że po wojnie wrócą do Pragi, ale kiedy dowiedzieli się, że kraj znajdzie się pod okupacją komunistów, postanowili pozostać w Ameryce. Dom następnie został sprzedany.

Po śmierci mojego ojca w 1999 roku razem z Brooksem zabraliśmy moją mamę na wizytę do Pragi, która okazała się ostatnim spotkaniem z jej pięcioma siostrami i bratem. Tydzień przed naszym przyjazdem zmarł mój wujek, Vladimir. Jego pogrzeb przełożono do naszego przyjazdu. W kalendarzu, który trzymał przy łóżku, zapisał: „Dziś przyjeżdża Nadia”.

Latem 2007 roku odwiedziliśmy Pragę razem z naszymi dziećmi i dziewięciorgiem wnucząt. Kilka miesięcy przed wyjazdem napisałam list skierowany do RODZINY MIESZKAJĄCEJ PRZY ULICY NA VRŠKU NR 5, ponieważ nie znałam nazwiska aktualnych mieszkańców naszego starego domu. Prawie natychmiast otrzymałam e-mailem odpowiedź od syna zamieszkałej w nim wdowy ze zgodą na odwiedziny. Ustaliliśmy datę i godzinę i wkrótce cała nasza siedemnastka przybyła prywatnym autokarem przed nasz dawny dom na wzgórzu Baba. Pani Hoffman czekała na nas w towarzystwie swoich synów z ich żonami, a także dwójki wnuków. Było ciepłe, słoneczne popołudnie. Przygotowała dla nas przepyszne kanapeczki, czeskie wypieki z makiem i morelami, sok owocowy i herbatę. Cała rodzina bawiła nas w uroczym ogrodzie. Potem zaprosiła nas do środka.

Wnętrze domu od czasu naszych poprzednich wizyt niewiele się zmieniło. Prawdę mówiąc, niewiele się zmieniło już od czasu zdjęć wykonanych przez moich rodziców. Razem weszliśmy po zewnętrznych schodach na taras na dachu, aby podziwiać widok na Pragę. Oglądaliśmy te bajkowe wieże, Zamek Praski i rzekę Wełtawę wijącą się pod licznymi mostami. Przypomniało mi się zdjęcie mojego ojca na tym samym tarasie, ubranego w garnitur i kapelusz i opartego o żelazną poręcz, pełnego dumy i nadziei.

Dzieci rozumiały, że tam się urodziłam, ale musiały to postrzegać jako starą historię z dawno minionych czasów. Największe wrażenie zrobiło na nich to, kiedy jeden z wnuków pani Hoffman zdjął ze ściany obraz i pokazał im dziurę po kuli, którą tam zrobiono jeszcze w czasach nazistowskich. Została pieczołowicie zachowana jako kawałek historii domu na wzgórzu Baba.